موتور پراید

موتور پراید ؛ کوچولوی به درد بخور

موتور پراید  به مانند قیافه و ابعاد فیزیکی خود موتوری کوچک اما مفید و به اصطلاح کار راه بنداز است . یکی از مزیت های موتورهای کوچک مثل موتور پراید مصرف کم آنهاست اگرچه مقدار مصرف این موتور وقتی به نسبت قدرت و گشتاور آن بررسی می شود میزان مطلوبی ارزیابی نمی شود .

این روزها البته شاید خودروسازان بزرگ و مطرح دنیا هم تمایلی به استفاده از یک موتور کوچک و کم حجم نداشته باشند اما حتی این خودروسازان هم به مزیت های موتورهای کوچک واقفند .

کارشناسان معمولا کارکرد و جایگاه موتور را در یک خودرو به مثابه جایگاه یک قلب در بدن انسان توصیف می کنند اگر برپایه این توصیف بخواهیم کوچکی اندازه و ابعاد فیزیکی موتور پراید را مورد بررسی قرار دهیم این باور بیشتر منطقی می نماید که قلب های کوچک عمر بیشتری نسبت به نوع حجیم و گسترده خود خواهند داشت .

فاکتورهای تعیین کننده بزرگی یا کوچکی حجم یک موتور عبارتند از سیلندر و سرسیلندر که دو محفظه اصلی یک موتور در قسمت پایین و بالای آن محسوب می شوند . اندازه و تعداد سیلندرها براساس تعداد خانه های آنها که به چهار و شش سیلندر و حتی عددهای متفاوت ولی محدود دیگری هم تقسیم می شوند بستگی دارد . امروزه موتورهای خودروهای سواری به دلایل بیشماری که از جمله آنها کوچک کردن حجم موتور و پایین آوردن مصرف سوخت آنهاست معمولا چهار سیلندر دارند .

سیلندرها چینش های متنوعی هم دارند که رایج ترین آنها خطی و ضربدری می باشد . سیلندرهای چهارسیلندر معمولا به صورت خطی در کنارهم قرار می گیرند که از جمله موتور پراید با چنین آرایشی طراحی شده است .

یکی دیگر از عوامل بزرگی و کوچکی موتور یک خودرو قسمت سرسیلندر آن است در سرسیلندرهای بزرگتر و به روزتر میل سوپاپ که عمل ورود و خروج هوای درون موتور را انجام می دهد به صورت دو میل سوپاپ جداگانه طراحی شده است تا بهتر و دقیق تر بتواند کنترل میزان ورود و خروج هوا را انجام دهد طبیعتا وجود دو میل سوپاپ در سرسیلندر ایجاب می کند این قسمت موتور اندازه بزرگتری به خود بگیرد تا ظرفیت گنجایش هر دو میل سوپاپ را داشته باشد حال آنکه در موتورهای کوچکی مثل موتور پراید به علت وجود یک میل سوپاپ این اندازه از حجم سرسیلندر نیاز نیست .

معایب و محاسن 

قلب کوچک پراید گاهی هم دردسازساز می شود این مشکل مربوط به عملکرد پیستون هاست که نسبت به حجم دهانه بوشها اندازه سنگین تری دارند و همین اضافه وزن ، سیلندر موتور و دهانه بوشها را دچار تخریب کرده و باعث سوختن زودهنگام واشرسرسیلندر می شود .

اخیرا شرکت سایپا در موتورهای یورو۴ و تیبا که نسخه اصلاح شده موتور پراید است برای رفع این نقیصه پیستونها را با کاهش وزن و صاف کردن سطح آنها بهینه کرده و از واشرسرسیلندرهای مقاوم تری استفاده نموده است .
موتور پراید علاوه براینکه نسبت به ویژگی های فنی خود مصرف سوخت قابل قبولی دارد قابلیت های خوبی هم در سازگاری با مصرف سوختهای جایگزین مثل گاز و یا حتی برق دارد .

مصداق این ادعا را باید در سالهای ابتدایی دهه هشتاد جستجو کرد درست زمانی که دولت تصمیم گرفت با افزایش قیمت در حامل های انرژی مصرف سوخت را بهینه نماید در آن ایام کمتر کسی فکر می کرد می توان روی موتور پراید سیستم احتراق گازسوز نصب نمود.

اما شرکت خودروسازی سایپا با تکیه برحمایتهای دولت و البته در شرایط سخت تحریم از عهده آن به خوبی برآمد تا جایی که مالکان خودروهای پراید معمولی هم تصمیم گرفتند سیستم های سی ان جی و ال پی جی را به عنوان سوخت جایگزین روی خودروهای خود نصب کنند .

یکی از نکات جالب موتور پراید که در مشخصه های ظاهری این پیشرانه حالا کاملا و اصالتا ایرانی مشهود است عبارت است از جنس بدنه سیلندر ( جنس موتور پراید )که مانند موتورهای جدید و برخلاف موتورهای از رده خارجی مثل پژو XU7 چدن است مفهوم کاربرد چدن در سیلندر موتور در یک جمله یعنی استقامت و استحکام بیشتر درعین کارکرد به روز و مفیدتر .

ورودی و خروجی موتور

در قسمت بالایی موتور پراید یعنی سرسیلندر به جای استفاده از دو میل سوپاپ از دومیل بادامک استفاده شده است
که کاربرد آنها در تنظیم مقداراکسیژن ورودی و خروجی موردنیاز موتور موثر است . حال اینکه در موتورهای به روز تر و با کیفیت تر از دو میل سوپاپ جداگانه برای عملکرد بهتر موتور و تنظیم دقیق تر میزان ورود و خروج هوای موتور استفاده می شود .

اولین مزیت استفاده همزمان از دو میل سوپاپ مستقل برای ورود هوا و خروج دود در موتور خودرو عملکرد بهتر موتور و جلوگیری از استهلاک بیشتر آن است .

یکی از دلایل استفاده از دو میل سوپاپ جداگانه در موتورهای چهارزمانه توجه به تنظیم دقیق زمانبندی عملکرد سوپاپ هاست که تاثیر مستقیمی در عملکرد بهتر و مفیدتر کل مجموعه موتور و مصرف سوخت آن دارد . طبیعتا این برنامه زمانبندی با وجود دو میل سوپاپ جداگانه از ضمانت اجرایی بیشتری برخوردار است .

 خوش تعمیر ، طاقت فرسا و به صرفه

شاید اگر این موتور در ایران امروز ما تولید و عرضه نمی شد هرگز سازندگان و طراحان اولیه آن نمی توانستند چنین لقب هایی را به آن نسبت دهند اما حالا با گذشت چهار دهه پرتلاطم و هیجان انگیز از تولید و عرضه این محصول در بازار داخلی و حتی صادرات به برخی کشورهای دوست پراید به لطف اصرار مدیران در ادامه تولید آن و صف های طویل مصرف کنندگان و دلالان با همین موتور کوچک و نسبتا ارزان خود به برندی آشنا در بازار خودروهای منطقه غرب آسیا تبدیل شده است .

در بحث قیمت تمام شده و اختلاف قیمت موتور پراید این خودرو با سایر موتورهای سبک و چهارسیلندر به جرات می توان گفت این موتور با فاصله حداقل ده درصدی با تولیدات داخلی و ۳۰ تا ۴۰ درصدی با محصولات خارجی بخش بزرگی از امتیاز قیمت رقابتی بازار را از آن خود می کند تا جایی که صرفه جویی به عمل آمده در هزینه استفاده و نگهداری از موتور این خودرو نسبت به سایر موتورها در طول یک سال عددی معادل چهار تا پنج میلیون تومان تخیمن زده می شود .

این صرفه جویی مربوط می شود به قیمت قطعات یدکی ، بدنه و لوازم جانبی مثل باتری و لاستیک تا نرخ دستمزد تعمیرات و حتی مالیات و بیمه این خودرو .

جدای از این صرفه جویی سالیانه که در جیب مصرف کننده نهایی می رود چون این موتور روی رایج ترین محصول ایرانی مونتاژ می شود فروش خودروی آن هم تبعات مالی کمتری نسبت به افت کارکرد در خودروهای رقیب متوجه مالک خود می کند .
و این یعنی ایجاد فاکتورهای میل و رغبت بیشتر در مصرف کننده و مشتریان درجهت خرید و استفاده از این خودرو که به تبع آن تولید بیشتر موتور این خودرو را درپی دارد .

 از کاربرات تا یورو۴

موتور پراید در ابتدا روی سیستم های کاربراتوری نصب میشد تفاوت موتورهای کاربراتوری با موتورهای انژکتور قسمت سرسیلندر آن ومشخصا میل سوپاپ آنهاست به علت اینکه در سیستم های کاربراتوری پمپ بنزین به صورت مکانیکی عمل می کند قطعه کوچکی که روی میل سوپاپ این موتورها تعبیه شده وظیفه عمل باز وبست پمپ بنزین مکانیکی آن را به عهده دارد .

وجود کاربراتور در کنار موتور اگرچه باعث دوام و جلوگیری از اعمال فشار اضافه بر روی موتور و در نتیجه کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری این موتورها میشد اما مشکلاتی مثل بد و یا سخت روشن شدن در شرایط مختلف آب و هوایی و یا واکنش های منفی نسبت به ناخالصی های بنزین باعث شد تا خودروسازان سیستم انژکتوری را جایگزین این سیستم قدیمی کنند .

درسیستم های انژکتور به دلیل وجود شمع هایی با پایه بلندتر احتراق بیشتر و سریعتری انجام شده و درنتیجه موتور بهتر و زودتر روشن میشود . همچنین وجود کیت هوشمندی به نام ای سی یو که اصطلاحا به آن کامپیوتر یا مغز هوشمند خودرو می گویند در این سیستم ها باعث کارکرد منظم و برنامه ریزی شده موتور شده و درنتیجه عملکرد مکانیزمی موتور دقیق تر و با ثبات بیشتری صورت می پذیرد .

موتور پراید در سالهای اخیر و در روند مسیر ارتقایی خود شاهد تغییرات فنی بود که از آن جمله می توان به طرح جدید درب سوپاپ ها ، تغییر در شکل ظاهری اسبک ها و تایپیت ها و همچنین مجموعه سرسیلندر اشاره کرد تغییرات در طرح پیستون و رینگ های پیستون ،ارتقای منیفولد جهت افزایش حجم هوای ورودی و تغییرات در مکانیزم تسمه تایم و میل بادامک و تغییرات در پمپ بنزین از جمله تغییرات فنی اساسی روی موتور پراید بود که ضمن ارتقای این موتور تا حدود زیادی ضامن بقا و ادامه مسیر تولید آن قلمداد می شود.

شایان ذکر است در نتیجه این تغییرات توان پیشرانه موتور پراید به حدود ۶۷ اسب بخار رسید و مصرف سوخت این موتور در حالت استاندارد تقریبا تا ۸/۶ لیتردر هر صد کیلومترکاهش یافت.

خداحافظی با موتور پراید

به هرحال با توجه به حضور پررنگ و تاثیرگذار چهل ساله موتور پراید درکشورما و تولید انبوه این خودرو که شاید در برخی شاخص های کمی صنعت خودروسازی کشورمان را به تنهایی صاحب رکورد منطقه ای و حتی قاره ای کرده است ایجاب می کند دربعد فنی نگاه منصفانه و حتی محترمانه تری نسبت به ابعاد فنی و کیفی این موتور داشته باشیم .

از نگاه حامیان تولید و برندسازی وقتی یک محصول به هرصورت که این عوامل می تواند تحریم ، تصمیم ، فشار وحتی شانس باشد چهل سال از شصت سال عمر یک صنعت ملی را حضوری فعال و پررنگ داشته است به سادگی از کنار آن گذشتن و بدتر از آن کنارگذاشتن این برند و محصول اشتباهی مهلک و جبران ناپذیر است .

در ارزیابی کارنامه موتور پراید نباید فراموش کنیم که این موتور ابتدا بر روی سیستم های کاربراتوری بنزین سوز مونتاژ شد و بلافاصله و به سرعت مورد استقبال بازار داخلی و مصرف کننده قرار گرفت اگرچه از همان روزها اخبار ضد ونقیضی در باب کیفیت و دیگر شاخصه های فنی و ظاهری این خودرو در افکار عمومی منتشر می شد پراید اما با همان موتور در نسلهای بعدی خود به سیستم انژکتوری مجهز شد

درحالی که نه تنها سهم بازار خود را از دست نداده بود بلکه در فاصله یک دهه از تولید خود گوی فروش خودروی نخست را از دست پیکانی که اولین نماد و محصول ملی خودروسازی کشور بود ربوده بود در آن شرایط همزمان با تولید و فروش انبوه خودروی پراید همچنان اخبار ضد ونقیض برعلیه این تولید داخلی منتشر می شد ، با سرعت بیشتر و فضای گسترده تر .
با ورود دولت وقت به بحث هدفمندی یارانه ها و بهینه سازی مصرف سوخت خیلی ها گمان می کردند وحتی برخی از کارشناسان مطرح بازار خودرو اعلام نمودند باید با این خودرو خداحافظی کرد یا اینکه حداقل موتوری متناسب با سیستم دوگانه برای آن طراحی شود اما چیزی به درازا نکشید که شرکت سایپا پراید دوگانه سوز را با همان ابعاد موتوری وتغییر اندک در قسمت سرسیلندر وارد بازار کرد این واکنش نسبتا سریع و به موقع باعث شد سرعت حرکت قطار تولید موتور پراید نه تنها کم نشود بلکه فزونی یابد

حالا دیگر اخبار ضد و نقیض درباب مشکلات و نقیصه های موتور و جوانب دیگر این خودرو تبدیل به نظریه و انجام مصاحبه ها و واکنش هایی جنجالی و حتی کش و قوسهای سیاسی شده بود هر روز یک شخصیت حقیقی یا حقوقی پراید را که نه یک خودرو بلکه نمادی از تولید داخلی بود به چالش می کشید

پراید اما همچنان با همان موتور کوچک جثه خود صف های طویل مشتریان را برای ثبت نام و پیش ثبت نام پیش روی خود میدید درحالی که در بخش تحقیقاتی شرکت سازنده ، طراحان ایرانی مشغول به رایزنی درباب ارتقای موتور این خودرو به یورو۴ بودند .
به هرحال حالا بعد از گذشت چهار دهه طوفانی از عمر تولید پراید این خودرو با همان موتور اولیه خود هنوز روی چهار چرخ ایستاده و پا به پای رقیبان داخلی و مدعیان خارجی در خیابان و بیابانهای کشور جولان می دهد
سوال اساسی :
آیا موتور پراید را با لحاظ همه شرایط موجود در صنعت خودروسازی کشور می توان یک موتور ضعیف یا ناموفق در سبد تولیدات داخلی محسوب نمود ؟!
به نظر می رسد با تکیه برهمین آمار و ارقام والبته با پذیرش نقاط ضعف در بعد فنی و استانداردهای روز صنعت خودروسازی اگر این موتور نمره قابل قبولی از جامعه کارشناسان و حتی مصرف کنندگان نگیرد حداقل می توان ادعا کرد که این محصول دقیقا در شرایط حاد و خاص روز کشور ما نسخه علاج بازار پرهیاهو و پرکشش خودور بوده است که توانسته بخش اعظمی از نیازهای ضروری ( ونه توقعات لوکس ) جامعه را دراین بازار پوشش دهد .

به امید روزی که توان تولید داخلی در کشور ما به خصوص در بخش صنعت خودروسازی با تکیه بر نیروی انسانی نخبه و باانگیزه و مدیریت متعهد و آگاه ذائقه مخاطبان خود را از هرجنس و قشری شیرین کام و راضی نموده و با طی کردن مرزهای جغرافیایی صادرات ، پرچم افتخار و غرور ایرانی را بر فراز رفیع ترین قله های صنعت دنیا برافراشد .